0-12 ay bebeğinizin gelişimi

Bebeğim ve biz/Aytülike Keskin Bebeklerin ay ay gelişimini izlemek çok keyiflidir. O minik ellerin, o minik ayakların ne zaman hareketleneceğini ve o minik dudakların size ne zaman “anne” veya “baba” diyeceğini, kısacası sizin o küçük kopyanızın gelişiminde her ay nelerle karşılaşabileceğinizi dosyamızda bulacaksınız…

1.ay

Refleks hareketler yapar

 Normal bir yenidoğan, hareketleri istemli olarak değil refleks olarak yapar. Bilinçli olarak hareket yapamamasının temel nedenleri; sinir sisteminin henüz gelişmemiş olması ve kasların olgunlaşmamış olmasıdır. Dolayısıyla da yaptığı hareketler bilinçsizcedir. Özellikle ani sesler ve durumlar karşısında irkilme refleksiyle kollarını ve bacaklarını geriye doğru açıp ardından kendine doğru çeker. Bu refleks ikinci aydan sonra azalmaya başlar. Bu dönemde bebek, dudağının kenarına dokunulduğunda, ağzını o yöne kaydırarak açar ve emmek için aranır. Yine bu dönemde önemli bir refleks olan emme refleksi aktiftir. Emme refleksi, bebek daha anne karnındayken başlar. Doğumdan sonra da bebeğin dudaklarına bir şey değdiğinde emme refleksi görülür. Sağlıklı bir bebek emme ve yutma hareketini yapar. Bu dönemde beslenmek için bebekler 2-3 saatte bir uyanır. Ancak günün yaklaşık 17-18 saatini uyuyarak geçirir. Henüz gece-gündüz ayrımı yoktur. Yaklaşık 15 günlük olduktan sonra bebeğe gece-gündüz ayrımı yaptırılabilir. Kısa süreli başını dik tutabilir. Yüzüstü yatırıldığında başını titreterek kısa süreli kaldırabilir. Avucuna ya da ayak tabanına dokunulduğunda kavrama hareketi yapar. Başı desteklenerek koltukaltından tutulup düz bir zemin üzerinde ayakta tutulduğunda, önce bir bacağını, ardından da diğer bacağını kaldırarak adım atacakmış gibi hareket eder. Oysaki bu hareket de bir reflekstir ve bebeği yürütecekilk adımlar değildir.

Anne-babanın sesini tanır

Bebekler anne-babalarının sesini tanır ve daha anne karnındayken işitmeye başlamış olduğu sesleri duymak onları rahatlatır. Bu dönemde bebekle yumuşak ses tonuyla konuşmak, ninni ya da hafif müzik bebeğin rahatlamasını sağlar. Aç, huzursuz ya da bir sıkıntısı olduğunda bunu ağlayarak ifade eder. Bebek ağladığında kucağa almak ve fazla ağlamasına müsaade etmemek gerekir. Temel beslenme şekli; tıbbi bir engel olmadığı sürece anne sütü ile beslenmek ve annenin bebeğini emzirmesidir. Bu dönemde annenin ve bebeğin beraber dinlenmesi şarttır. Anne bebeğini kucaklamalı, koklamalı ve bebeğiyle konuşmalıdır. Bu dönemde bebeklerin altı sık sık değiştirilmelidir. Sağlıklı bir yenidoğan her gün 6-8 kez kaka yapacağı gibi haftada bir bile yapabilir. Ancak günde en az 5 bez değiştiriliyorsa, bu bebeğin kabaca iyi beslendiğinin bir göstergesidir. Özellikle emzirmeden önce bebeğin bezi değiştirilmeli, ardından anne rahat bir pozisyonda olacak şekilde oturmalı ve en az 10 dakika bir meme, ardından 10 dakika diğer memeden emzirmelidir. Anne emzirmeden önce, alt değiştirdikten sonra ve bebeğe dokunmadan önce ellerini yıkamalıdır. Bu dönemde bez bölgesinde pişiklere sık rastlanır. Duru su ile yıkayıp bebeğin üşümeyeceği bir ortamda altının açık bırakılarak havalandırılması, ardından da bezleneceği zaman doktorun önerdiği pişik kremleri kullanmak pişik sorununun çözülmesini sağlar. Pişik gelişimini önlemek için zeytinyağı sürülebilir.

Her gün yıkanmalı

Üçüncü haftadan sonra bazı bebeklerde gaz sancısı başlayabilir. Gaz sancısı bir hastalık değil bir süreçtir. Dolayısıyla kesin çözümü yoktur. Piyasada bulunan ilaçların da gaz sancısını gidermede çok faydası yoktur. Önemli olan bebeği rahatlatacak yöntemlerin (ki bu her bebek için farklıdır) denenmesidir. Kucağa alıp bebeği sarsmadan hafif sallama, bebeğin karnına masaj yapma, ısıtılmış havluyu bebeğin karnına koyma gibi bazı yöntemler denenebilir. Bebeğinizin üşümeyeceği bir ortam hazırlayarak ona her gün banyo yaptırabilirsiniz. Her gün şampuan kullanmaya gerek yoktur. Her gün banyo yapan bebeğe haftada üç gün şampuan kullanmak diğer günler sadece su ile yıkamak uygundur. Banyo sonrası bebeğinizi uygun bir bebek yağı ile yağlamak ve yumuşak hareketlerle masaj yapmak onu rahatlatır. Banyo zamanı tırnaklar da kesilebilir. Bu esnada tırnaklar daha yumuşak olacağı için kesimi daha rahattır. Tırnak kesilirken yuvarlamadan mümkün olduğunca düz ve çok kısa kesmemek gerekir. Bebeğin kaldığı odanın ısısı 23-24 derece olmalıdır. Bebeklerin bağışıklık sistemi henüz tam gelişmediği için enfeksiyonlara karşı vücutları zayıftır.

2. ay

Ellerini keşfeder

Bu dönemde bebeğin temel besini anne sütüdür. Annenin bizzat emzirmesi, annenin sütünün devamlılığını sağlayacağı gibi anne ve bebek arasındaki bağı daha da kuvvetlendirir. Geceleri bebekler en az 2-3 kez emmek için uyanır. Bazı bebekler gece daha sık bazıları ise daha seyrek uyanabilir. Bu dönemde bebek anneyi tanır, anneye bilinçli olarak gülümser. Çevresiyle de yavaş yavaş ilgilenmeye başlamıştır. Parlak ve ses çıkaran oyuncaklar ilgisini çeker. Bebek başını daha uzun süre dik tutabilir. Yüzüstü yatarken başını kaldırabilir ve sağa sola çevirebilir. Gözleriyle, hareketleri ya da cisimleri daha uzun süreli takip edebilir. Ellerini keşfetmeye başlamıştır. Onları izler ve ellerini ağzına götürüp emebilir. Emme hareketi bebeği sakinleştirir. İrkilmesi azalmıştır. Duyduğu seslere karşı daha sakin tepki verir. Gaz sancısı problemi olan bebeklerde bu dönemde sancı devam edebilir. Üçüncü ayın sonunda gaz sancısı bebeklerin çoğunda kendiliğinden geçer. Dolayısıyla bu aylarda anne ve babaların sabırlı ve sakin olması gerekir. Yumuşak ses tonu ile konuşmak, hafif müzik dinletmek ya da ninni söylemek bebeği rahatlatır. Onunla konuşulması, şarkı söylenmesi ve oyunlar oynanması hoşuna gider, çünkü artık daha uzun süre uyanık kalıp çevreye tepki verebilir.

3. ay

Yalnız kalmak istemez

3. ayda temel besin yine anne sütüdür. Uykusu daha da düzene girmiştir. Ancak gece emme alışkanlığı olan bazı bebekler geceleri de aynen emmeye devam etmek isteyebilirler. Gece uyku süresi artmış, gündüz ise uyanık kalma süresi uzamıştır. Artık anne ile bebek birbirlerine iyice alışmıştır. Bebek yalnız kalmaktan hoşlanmaz, kendisiyle ilgilenilsin, konuşulsun ister. Her ne kadar ağlaması azalmış olsa da uyanıkken yalnız kaldığında bu durumu protesto edip ağlar, tanıdık bir yüz gördüğünde keyfi yerine gelir. Bu dönemde bebek daha da sosyalleşmiştir. Etrafını daha uzun süreli izler. Ellerini ve parmaklarını keşfetmeye başlamıştır. Onları uzun süre izler, ağzına götürür ve emer. Yüzüstü yatırıldığında kollarından destek alıp gövdesini yukarı kaldırmaya çalışır. Gövdesini çevirmeden başını sağa sola daha rahat çevirir. Görmesi neredeyse tamdır. Nesneleri ve renkleri ayrıntılarıyla görür. Bu ayın sonunda bebeklerde görülen göz kayması ve şaşılık kaybolur. Bu dönemde bebekler kendileriyle konuşulmasını ve sohbeti sever. Bebeğinizle bol bol konuşun ve ona ismiyle hitap edin. Kucağınızdayken onunla dans edin, şarkı söyleyin. Özellikle çıngırak gibi ses çıkaran oyuncaklar ilgisini çekecektir. Bu aylarda bir diğer oyun aracı olarak aynayı kullanabilirsiniz. Aynada kendisini görmek onu şaşırtacaktır.

4.ay

Kendi sesini dinlemeyi sever

Bebeğiniz anne sütü alıyorsa ve kilo alması uygunsa anne sütü ile beslemeye devam etmelisiniz. Bu ayda bebek artık evdeki diğer kişileri de tanımaya başlar. Ona gülümseyenlere o da gülümseyerek yanıt verir. Kıkırdamaya ve sesli gülmeye başlamıştır. Avucuna koyulan nesneleri sıkıca kavrar ve bırakmak istemez. Kendisine uzatılan cisimleri alamaz ancak almak için elini nesneye doğru uzatır. Birkaç hamleden sonra cismi alabilir. Oyuncaklarla oynamak ister.

5.ay

Sosyalleşme zamanı

Bu ayda da bebeklerin temel beslenmesi anne sütü olup doktorunuzun önerisi ile ek gıdaya başlayacaksanız dikkat etmeniz gereken bazı noktalar var. Bunlardan biri ek gıdaların bebeklere teker teker ve 3-4 gün aralıklarla verilmesidir. Birkaç çay kaşığı miktarda tek bir gıda ile başlanır, 3-4 gün içinde miktar artırılır ve 3-4 günde 1 yeni bir gıda denenir. Böylece bebeğe dokunan (gaz, kabızlık, ishal, döküntü gibi) bir gıdanın tespit edilmesi daha kolay olur. Bebeğinizin sosyal durumu artık daha da gelişmiştir. Onunla ilgilenilsin, konuşulsun, oyunlar oynansın ister. Konuşulduğunda kendince sesler çıkararak cevap verir. Çıkardığı seslerin bazıları kendine has seslerdir, bazıları da etraftan duyduklarının taklididir. İşte bu ayda bebeklerde taklit etme yeteneği ortaya çıkmaya başlar. Duyduğu ya da gördüğü şeyleri taklit etmeye çalışır. Onun çıkardığı sesleri siz de gülümseyerek ve şirin yüz ifadeleri ile çıkarırsanız, bu onun çok keyif alacağı bir oyun olur. Bu aylarda bebekler yalnız kalmayı sevmez. Annenin varlığı hatta sesini duyması bile onu rahatlatır. Bu nedenle eğer bebeğin bulunduğu odadan başka bir odaya geçecekseniz onunla konuşmaya devam edin. Böylece sizin varlığınızı hissedecek ve ağlamayacaktır. Bebek etrafla ilgili ve meraklı olduğundan bebekle yapılacak kısa süreli geziler ona dış dünyayı tanıma fırsatı verecektir. 5. ayındaki bebekler gördükleri nesnelere dokunmak, ellerine almak ve tadına bakmak isterler. Ellerindeki her nesneyi direkt ağızlarına götürüler. Bu nedenle bu aylarda bebeklerin ellerine verilen cisimlere dikkat etmek gerekir. Bebek artık iyice hareketlenmiştir. Yüzüstü yattığında elleriyle gövdesini yukarı kaldırır. Yattığı yerde bacakları yardımı ile sürünmeye başlar. Bu nedenle bebeği bıraktığınız yerde bulamayabilirsiniz. Hatta sırtüstünden yüzüstüne ve yüzüstünden sırtüstüne dönebilir. Bu dönemde yüksekten düşmeler görülebilir. Yatakta ya da ana kucağında bebeği yalnız bırakmamakta fayda vardır.

6.ay

Hareketlenmeye başlar

Şimdiye kadar anne sütü ile beslenen bebeğin artık ek gıdaya geçmesi uygun olacaktır. Bir önceki ay ek gıdaya geçmiş olan bebeklerin ise menüsü zenginleştirilmelidir. Gece emzirmeye devam etmek, bebeğin uyku öncesi son gıdasının anne sütü ve sabah uyanır uyanmaz ilk gıdasının da yine anne sütü olmasına özen göstermek gerekir. Emzirme işleminin bebeklere ek gıda verildikten sonra yapılması daha doğru bir yaklaşım olacaktır. 6. ayında bebeklerin hareketleri daha da artar. Artık destekli oturmaya başlamıştır. Etrafına yastık gibi yumuşak cisimler koyarak bebeği oturtabilirsiniz. Bazı bebekler ellerini yanlarına koyarak kendi kendilerine destek olarak da oturabilirler. Sırtüstü yattıklarında kafalarını iyice kaldırabilirler. Ellerinden tuttuğunuzda doğrulmaya çabalarlar. Ellerine verilen eşyayı incelerler.

7.ay

Emekleme zamanı geldi

Ek gıdalarla ve anne sütü ile beslenen bebek birçok besinle tanışmıştır. Oturmaya başladığı için oturtarak beslemeyi tercih edin. Beslenme sonrası temiz bir tülbentle bebeğinizin dişlerini temizlemeyi ihmal etmeyin. 7. ayında hareketlenmesi artan bebek emeklemeye çalışır. Hatta bazı bebekler bir yerlere tutunarak ayağa kalkmaya çalışır. Koltuk altından tutulduğunda ayaklarıyla yere basmaya çalışır. Sırtüstünden yüzüstüne ve yüzüstünden sırtüstüne dönüşlerde artık profesyonelleşmiştir. Bu dönüşler onun için bir çeşit oyun gibidir ve döndükçe keyif alır. Yatarken ayağını ağzına götürebilir. Gövdesini öne doğru eğerek yardımsız oturabilir. Parmaklarını kullanmaya başlamıştır. Gördüğü bir objeye uzanır, alır, inceler, bir elinden diğerine geçirir. Ellerini çırpabilir, alkış yapabilir ve el sallayabilir. Parmak ve elleriyle yapacağı oyunlardan hoşlanan bebeğinizle al-ver oyunu oynayabilirsiniz. Elindeki cisimleri birbirine vurabilir, bu da onun için bir oyundur. Seveceği bir başka oyun ise ‘“ceeee” oyunudur. Yüzünüzü ellerinizle kapatın, açın ve “ceeee” deyin. Her ne yapılırsa yapılsın bebekle devamlı konuşmak onu da konuşmaya teşvik eder. Anlamlı kelimler söyleyemese de kendince farklı tonlarda sesler çıkarabilir. Sizin de çıkardığınız sesler veya söylediğiniz sözlerin vurgularını anlayarak güler ya da ağlar. Onun çıkardığı sesleri sizin çıkarmanız onu şaşırtacaktır. Duyduğu sesleri taklit etmeye çalışır. Bu dönemde “hayır” kelimesinin ne anlama geldiğini bilir. Mama ve baba kelimelerini daha düzgün tekrarlayabilir.

8.ay

Şimdi sıralama zamanı

Bebeğiniz katı gıda almaya başlamıştır. Değişik tatları denetmek, yemek kültürünün oluşmasına zemin hazırlar. Bebek oturtularak beslenmelidir. Hatta kendi kendini beslemesine müsaade edebilirsiniz. Öğretilirse bardaktan su içebilir. Biberonunu kendisi kullanabilir. Elindeki cismi sallayabilir.

9.ay

Sofrada ona yer açın

Bebeğiniz kendi kendini beslemeye çalışır. Bu dönemde etrafın kirlenme ihtimalini baştan kabul ederek bebeğinizin kendini beslemesine fırsat vermelisiniz. Yemek vakti bebek mama sandalyesine oturtularak aile sofrasında hep beraber yemek yenmelidir. Bu sırada bebeğin önüne tabağı konulmalı, eline kaşığı verilmelidir. Bebek isterse elleri ile yemesine müsaade edilmeli ancak tamamen doyduğundan emin olmadan sofradan kaldırılmamalıdır. Yani önce bebek kendi kendine yemeli, ardından doyurulmalıdır. Yemek seçiminde çeşitliliğe önem vermekte fayda vardır. Bu dönemde bebek emekleyebilir, tay tay durmayabilir ve sıralamayabilir. Yürümeye hevesli olan bebekleri bu dönemde yürütece koymamak gerekir. Yürüteç ev içi kazaları artırır. Çünkü bebek yürüteçteyken aniden gidip bir yere çarpabilir, masa örtüsünü çekebilir ve masanın üstünde bulunan sıcak bir sıvıyı üstüne dökebilir ya da prizler gibi tehlikeli bölgelere ulaşması kolaylaşıp kendine zarar verebilir. Ev içi kazaları arttırma tehlikesi nedeniyle yürüteç kullanmayı önermiyoruz. Bunun yerine ona, yanında durup eşlik edebileceğiniz itmeli oyuncaklar kullandırabilirsiniz. 9. ayda bebekler parmaklarını daha etkili kullanır. Özellikle başparmak ve işaret parmağını güzel kullanmaya başlar. Küçük nesneleri daha rahat yakalar. Eline aldığı eşyayı inceler, ona vurur, ardından ağzına atar. Bir eşyayı saklayıp ondan bulmasını isteyerek onunla oyun oynayabilirsiniz. Gördüğü bir nesneyi saklasanız bile o nesnenin var olduğunun farkındadır. Konuşulanları anlar. Basit emirleri yerine getirir. Kelimeleri tekrarlamaya çalışır. Onunla konuşarak nesne ve kişilerin isimlerini tekrarlayıp öğretmeye çalışabilirsiniz. Kendi duygularını ifade etmeye çalışır. Yalnız kalmayı sevmez, yalnız kaldığında ağlar. Yalnız bıraktığınız için size kızabilir. Karşısındaki insanların duygu durumu ile ilgilidir. Karşısında ağlayan biri olursa o da ağlar. Bebeğinizle konuşurken onu sevdiğinizi sık sık söyleyip onu onore edecek cümleler söyleyin ki özgüveni artsın.

10.ay

Oyuncak almaya başlayın

Yemek sofrasında kendi mama sandalyesinde ailecek yemek yemeğe devam edilmelidir. Yine kendini beslemesine ama aç kalmamasına dikkat etmelisiniz. Kaşıkla yemeğini yiyebilir, bardağı kullanabilir. Bebekler emekleyebilir, hatta bazı bebekler birkaç adım atabilir. Emekleyerek merdiven çıkabilir. Sıralayabilir. Her iki elinden tutarak yürümesine yardım edebilirsiniz. Duyduklarını taklit etmeye çalışır. Aslında kelimeleri söyleyemez. Fakat ısrarla onunla konuşmak, söylemeye çalıştığı şeyi düzgün bir şekilde telaffuz edip onu tekrarlamaya teşvik etmek gerekir. “Anne şimdi ütü yapıyor, anne çamaşır makinasına çamaşırları koyuyor, anne yemek yapıyor...” gibi her yaptığınız şeyi yüksek sesle söylemeniz onun öğrenmesini kolaylaştırır. Bazı nesnelerin ne olduğunu bilir. O nesnenin adını söylediğinizde onu arar ve eli ile gösterebilir. Dikkat etmeniz gereken bir diğer unsur, bebeğinizle düzgün bir dille konuşmanızdır. Kelimeleri çocukların yaptığı gibi hatalı telaffuz etmemeli, bebek diliyle konuşmamalısınız ki o da kelimeyi doğru bir şekilde söylemeye alışsın. Bu dönemde ihtiyaçlarını ifade edebilir. Su istiyorsa suyu gösterip, onu istediğini anlatmaya çalışır. Kapı zili, elektrik süpürgesi ya da yüksek sesle çalan telefon gibi ani seslerden ürkmeler bu ayda olabilir. Bu durumda bebeği rahatlatmakta fayda vardır. Onuncu ayında birbirine geçen bloklarla oynayabilir.

11.ay

Merdivenler onları cezbeder

Bu ayında bebeğin beslenmesinde çeşitlilik ön planda olup emzirmeye devam etmek gerekir. Bebeğinizin kendini beslemesine izin vermelisiniz. Beslenme sonrası ve geceleri emzirmeye devam edilmelidir. Onbirinci ayında bebekler artık tek başlarına rahatça ayakta durabilirler, ayaktayken dizlerinin üzerinde eğilip yavaşça yere oturabilirler ve bu hareketliliğe çok heveslidirler. Bebeğiniz koltuk ve sehpa kenarı gibi mobilyalara rahatlıkla tutunarak yürüyebilir. Arada ellerini bırakıp dengesini sağlamaya çalışabilir. Bu ayında ayaklanmaya başlamış bebeklerde düşme sık görülür. Bebeğiniz düştüğünde panik bir halde yanına koşmak onu korkutur. En iyisi ona sarılıp hiçbir şey olmadığını yumuşak bir ses tonuyla anlatmaktır. Bebeklerin merdivenlere karşı merakı da başlamıştır. Yarı tutunarak yarı dizlerinin üstünde merdivenden çıkmaya çalışabilirler. Çıkış kolay, fakat iniş zordur. Merdivenden inmeyi ilerleyen aylarda başarabilirler.

12.ay

Kim tutar artık onu!

Birinci yılın sonuna gelen bebek artık aile sofrasına alışmıştır. Kendiniz için pişirdiğiniz yemekleri biraz modifiye ederek (az miktarda tuz, baharatsız gibi) bebeğinize de yedirmeye başlayabilirsiniz. Bebeklerin bu dönemde yemek yeme alışkanlığı da değişebilir. Sizin istediğiniz ancak onun yemeği reddettiği bir gıdayı zorla yedirmeye çalışmak hatalı bir yaklaşım olur. Çünkü bebeğin artık bir yemek kültürü oluşmaya başlamıştır. Emzirmeye devam etmek gerekir. Emzirme en az 2 yaşına kadar sürdürülmelidir. Bu dönemde bebekler sıklıkla yürümeye çalışsa da ara ara emeklemeye devam edebilir. Birkaç adım atıp yere düşebilirler. Mobilyalara tutunarak evde dolaşabilirler. Kah adım atarak kah emekleyerek kah sürünerek evin içinde fıldır fıldır dönerler. Ayaktayken eğilebilir, oturabilirler. Merdiven çıkabilirler. Karyolaya tırmanabilirler. Her iki eliyle nesneleri taşıyabilirler. Artık bebeğiniz söylenenleri daha fazla anlamaya başlamıştır. Kendince birkaç kelimeyi söyler. Bu dönemde bebeklerde espri anlayışı da gelişir. Sizin reaksiyonlarınızı takip eder. Eğer yaptığı bir şey sizi güldürmüşse onun hoşuna gider ve sizin yine gülmeniz için ayrı hareketi tekrarlar. Ruh hali değişkenlik gösterebilir. Özellikle anneler bu dönemde işe başlamışsa anneden ayrılırken sıkıntı yaşanabilir. Etrafıyla çok ilgilidir. Sürekli gözlem yapar. Gördüğü, dikkatini çeken nesnelere uzanıp alır, kurcalar, sallar, atar ya da parçaları birleştirmeye çalışır. Bu dönemde görülebilecek bir olumsuzluk da bebeğin uyku alışkanlığının bozulması olabilir. Uyumaya direnç gösterebilir.