Sağlıklı olduğunun göstergesi: Refleksler

Bebeğim ve Biz

Aytülike KESKİN / Leyla YAMAN

Tüm sağlıklı bebekler, reflekslerle doğarlar. Yeni doğan bebekler, kendilerini birçok refleks sayesinde
koruma yeteneğine sahiptirler. Ancak,
refleks cevaplarının eksikliği olası bir
nörolojik sorunun habercisi olabilir!

Bebeğinizi izlediyseniz fark etmişsinizdir. Avucunu okşadığınızda parmaklarıyla elinizi kavrar; yanağınızı yüzünüze yasladığınızda emme pozisyonu alır. Göz kapaklarına dokunduğunuzda ise gözlerini yumar.
Ya da ayaklarını okşadığınızda parmaklarını... Belinden kavrayıp ayaklarını yere bastırdığınızda ise, ayakları yürürmüşçesine havada daireler çizer. İzlemesi keyif veren bu hareketler, bebeğinize özgü reflekslerdir. Bebeğinizin yaşamı için çok önemli olan bu refleks ve tepkilerin gelişim süreciyle ilgili her şeyi, Medical Park Bursa Hastanesi’nden Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. H. Zafer Çapar anlattı.

Bebekler refleksleriyle beraber doğar…

Tüm sağlıklı bebekler; istemli motor işlevleri, denetimi ele aldıkça, önceden bilinen ve sırayla başlayıp kaybolan reflekslerle birlikte doğarlar. Ancak, refleks cevaplarının eksikliği, olası bir
nörolojik sorunun habercisi olabilir. Yeni doğan bebeğinizin hastanede yapılan muayenesinin bir kısmı, çeşitli reflekslerin ve cevapların aydınlığa
çıkarılması girişimlerini içerir. Her ne kadar uykusu gelen ya da yeni beslenmiş bir bebekte daha zayıf olarak görülse de, tüm normal bebekler bu
tepkileri veriyor olmalıdır.

Refleksleri tanıyalım

Mora refleksi

Yeni doğan bebeklerde görülen, en sık ve en önemli tepkilerden biridir. Bebeğiniz yüksek bir ses işitince, pozisyonu ani bir hareketle değiştirilince
ya da sert bir harekete maruz kalınca
ortaya çıkar. Ürker, kendini arkaya doğru gerer ve başını geriye atar. Aynı anda kol ve bacaklarını uzatır ve sonra derhal ani bir hareketle vücuduna
doğru çeker. Ağlar, sonra bu sarsılmadan dolayı yeniden ağlar. Bebeğinizi sakinleştirmek için, vücudunun herhangi bir bölgesini sürekli ama nazik bir şekilde okşamanız işe yarayacaktır. Bu arada, kolunu omzu hizasında bükülmüş şekilde sağlamca
tutarsanız bebeğiniz sakinleşecektir. Mora refleksi, genellikle bebekler 3 aylık olduğunda kendiliğinden kaybolur.

Arama ve emme refleksi

Bebeğinizin en önemli iki refleksidir. Bebeğin yanağının okşanması, arama refleksini ortaya çıkarır. Bebek, kendini okşayan nesneye yönetir ve memeyi aramaya başlar. Bunu emme refleksi izler ve bebeğin ağzı okşanarak başlatılabilir. Bebeğin ağzının içi bu reflekse en duyarlı olan bölgedir.
Emme ve arama refleksleri genellikle bebek 4 aylık olunca sona erer. Ancak 7 ay boyunca uyku sırasında bebek bu refleksleri göstermeye devam edebilir.

Tonik boyun refleksi

Bebek sırtüstü yatarken ve başı yana çevrildiğinde bu refleks görülür. Vücudunu gerer, yüzüne dönük kolunu uzatır ve diğer kolunu kasar, bacaklarını ise yukarı doğru çeker. Her ne kadar yenidoğanlarda bulunmaktaysa da bu refleks 2 aylık bebeklerde daha belirgindir. Genellikle 6. ayda kaybolur.

Plantar veya Palmar yapışma

Bebeğiniz okşamalara karşı çok çeşitli tepkiler verir. Avucunun içini veya ayağının tabanını okşarsanız parmağınıza yapışacaktır ki, bu tepki palmar veya plantar yapışma olarak tanımlanır. Bebekler ne kadar prematüre doğmuşsa bu tepkiyi bırakmakta o kadar daha isteksiz olurlar. Ayağının ya da elinin üstünü okşarsanız kol ve bacaklarını
çeker, vücudunu yuvarlatır ve yine parmağınıza yapışır. Bu tepkiler 6 ila 10 aylık olduğunda son bulur.

Gag refleksi

Bebekler, kendilerini birçok tepki ve refleksler sayesinde koruma yeteneğine sahiptirler. Yeni doğan bebek, güçlü bir gag refleksi sayesinde; nefes borusunu açık tutmaya yardımcı olmak amacıyla balgam tükürme yeteneğine sahiptir.
Yani bebek, soluk borusunun açık kalmasını sağlamak amacıyla balgam tükürebilir.

Yönelme tepkisi

Yeni doğan bebeğin yönelme tepkisi, çevresindeki değişime gösterdiği bir tepkidir. Örneğin; bebek yeni bir şey duyarsa veya görürse uyanıklığı
artar. Başını uyaranın merkezine doğru çevirir ve kalp atışları hızlanır. Bebek, tanıdığı bir uyarana uyum sağlarsa kalp atışı yavaşlar; ancak uyaran alışık olmadığı bir nesne ise kalp atışı hızlanır.

Reflekslerle kendilerini korurlar…

Bebeklerin kendilerini korumak için kullandıkları birçok refleks ve tepki mevcuttur. Örneğin; bebeğin vücudunun bir kısmı soğuk havaya maruz kalacak olursa; tüm vücudunun rengi ve sıcaklığı
değişir, kol ve bacaklarını vücuduna doğru toplar, soğuğa maruz kalan yüzey alanını azaltmaya çalışır, sıcak kalma çabası içinde titremeye ve
ağlamaya başlar. Ayrıca kuvvetli bir göz kırpma refleksi, bebeğin gözlerinin parlak ışıktan korunmasını sağlar.

Bebekler ağrıdan kaçar

Yeni doğan bebeğiniz ağrıyı en az sizin kadar sevmez ve ondan kaçınmak için gereken her şeyi yapmaya hazırdır. Örneğin; bebeğin bacağını acıtırsanız
uzağa kaçıracak, bu yetmezse diğer ayağı ile sizi uzaklaştırmaya çalışacaktır

Dr. H. Zafer Çapar: “Refleksler bebeklerin
öğrenmesini sağlıyor”

Yeni doğan bebeğinizin refleksleri yaşamın ilk yılı içinde kaybolur, ama yararlarının kısa vadeli olduğu pek söylenemez. Yapılan araştırmalar, bebeğinizin beyninin bu ilk reflekslerden öğrendiği bilgileri sakladığını kanıtlıyor. Örneğin;
güçlü tonik refleksi, bir bebeğin vücudunun her iki yanını ayrı ayrı kullanmayı ve ellerinden içgüdüsel değil, istemli olarak yararlanmayı öğrenmesine yardımcı olur. Aynı şekilde bebekler doğrulmaya çalışırken, bu hareket başarısız bile olsa, muhtemelen onların uzak (mekan) kavramının gelişmesine katkıda bulunur.