Merak Çocukların öğrenme motorudur

Bebeğim/Aytülike Keskin

Gözünüzü üzerinden iki dakika ayırıp başka bir işle meşgul olduğunuzda ortadan hızlıca kaybolup tehlikeli bir hareket yapmak üzere olan meraklı bir minik mi var evinizde? Cevabınız evetse yazımız tam size göre!

Fiziksel, zihinsel, sosyal, dil ve motor gelişimi bakımından 1-2 yaş, önemli değişimlerin görüldüğü bir çocukluğa geçiş dönemidir. Çevrelerinde gördüklerini merak etme ve keşfetme çabası ilk aylarda bebeğin eline aldığı herşeyi ilk önce ağzına götürerek tanımaya çalışması, ileriki aylarda ise etrafındaki objeleri parmakla işaret ederek yakalama çabasıyla başlar. Bebeklikten çocukluğa adım atmaya başladığı ve en meraklı olduğu bu dönemde ne yapmanız gerektiğini Mavi Pedagojik ve Psikolojik Danışmanlık Merkezi’nden Psikolog Emre Altınel anlattı.

Çocuklarda merak duygusu
Çocuklar; büyüyüp konuşmaya başlayınca, merak ettikleri konuları daha fazla dile getirir; sorup öğrenmek isterler. Bu yaştaki çocuklar genellikle kendinden farklı olanı merak ederek ne olduğuna anlam vermeye çalışırlar. Merak etmek, çocuğun dış dünyayla olan ilişkisiyle de ilgilidir; ne kadar dışarıya karşı ilgili olduğunu gösterir. Çevresindeki hayvanların hareketleri, yemek yeme biçimleri, anne-babasının neler yaptığı, neden aynı yerde yattıkları, neden babasının işe gittiği, neden banyo yapması gerektiği ve neden tırnaklarının kesildiği gibi bir sürü konuda merakları vardır. 2 yaş civarında soru miktarının artma nedeninin bu anlama ihtiyacıyla olduğunu düşünebilirsiniz.

Bu nedenle sürekli araştırarak, çevresine bakarak ve davranışlarıyla bu ilgiyi gösterirler. Ayrıca çocuklar kendileriyle ilgili geçmişte yaşanmış olayları dinlemeyi severler. Merak ederler; nasıl doğdu, o doğmadan önce nerdeydi, nasıl bir bebekti, anne babası nasıl evlendi, hamileyken annesi nasıldı, annesinin karnının içinde nasıl duruyordu gibi... Dile getirmeselerde anne-babalarının onları sevip sevmediğini de sorgularlar ve merak ederler, duymak isterler. Bu başka duygular için de geçerlidir.

Bazen yaşları ufak olduğu için anne-babalar anlamadıklarını düşünüp olaylar üzerinde açıklama yapmazlar, ancak çocukların açıklama yapılmasına ihtiyaçları vardır. Biraz daha büyüdükçe ve sosyalleştikçe, kendileri ve diğerleri arasındaki farkları keşfettikçe; kendilerinin de onlar gibi bir şeyler yapıp yapamayacaklarını merak ederler. Kızların neden oturarak, erkeklerinse ayakta çişlerini yaptığını, oyun kahramanları gibi değişik hareketler yapıp yapamayacaklarını, uçabilip uçamayacaklarını yada anne-babası gibi davranıp davranamayacaklarını merak ederler. Örneğin; annesi gibi yemek yapabilecek mi, saçlarını onun gibi yapabilir mi gibi…

Merak ne işe yarar?
Kişiyi hayata bağlar. Olumlu duyguları, enerjiyi, motivasyonunu arttırır ve sosyalleşmeye, dış dünyayı tanımaya yardımcı olur.

Çocuk, merak ederek farklı alanlarda karşılaştığı sorunlarla baş etmeyi öğrenir.

Anne-babasıyla birlikte yaşayan çocuğun anne-babadan ayrı olduğu zamanlarda da kendi başına hareket edebilmesini, yeni yollar öğrenip uygulamaya dair alışkanlık ve pratiklik kazanmasını sağlamış olur. Bütün bunları yapan çocuğun kişiliği güçlenir.
Eğitim sistemi içerisinde de gerekli olan araştırmaya dayalı çalışmalarda başarılı olmasındada etkilidir.

Merak duygusu nasıl ve ne kadar desteklenmelidir?
Çocuğunuzun ne kadar meraklı olduğunu kontrol edemezsiniz, ancak bunu kendine, çevresine ve eşyalara zarar gelmemesi kuralıyla uygulamasına izin vermeniz gerekir. Çocuğunuz bu konuda size ihtiyaç duyacaktır.

Ona model olun, siz de merak edin. Bunu denerken kendinizin en son neleri merak edip öğrenmek için harekete geçtiğinizi düşünün. Neleri merak ettiğinizi bilmeniz, çocuğunuzun bu ihtiyacını anlamanıza yardımcı olacaktır.

Kendi ilgilerinizi keşfederken, çocuğunuzunda ilgi alanlarını keşfetmek ve onu desteklemek oldukça önemlidir. Bunun için onu izleyin. Böylece, onun nelere daha meraklı, ilgili olduğunu anlayabileceksiniz.

Çocuğunuza bebekliğinden itibaren uyarıcı anlamında zengin bir çevre ve deneyim alanları sağlayın. Ancak bu durum çocuğun önüne materyalleri koyup, hepsiyle oynamasını beklemek olarak gerçekleşmemelidir. Ancak onu belli sınırlar çerçevesinde özgür bırakmak, ilgi alanlarını kendisinin keşfetmesi ve yaratıcılığının artması adına etkilidir.

Çocuğunuz size soru sorduğunda sadece sorduğu şeyi açıklamakla yetinin. Basit ve sade ifadelerle, yaşına uygun içerikli cevaplar vermeye çalışın.
Sizin çocuğunuzun sorduğu sorulara bir cevabınız yoksa bu soruları bilmediğinizi açık yüreklilikle ona söyleyebilirsiniz. Böylece onunla araştırma yollarını da konuşup, bilgiden çok ona ulaşmanın yollarını öğretme fırsatınız olacaktır. Bu, onun araştırmacı tarafını pekiştirmek açısındanda fırsatları değerlendirme olarak yorumlanabilir.

İlgili olduğu konudaki materyalleri sürekli olmasın ona verip, uğraş haline getirmesini sağlamak yerine; bunları yakınında tutun ve farklı farklı materyaller ortaya çıkarın. Yapılandırılmamış, yani belli kuralları ve belli oynama şekli olmayan oyunlar bireyselliği, yaratıcılığı daha fazla geliştirebilir.

Merak ettiği şeylerde cesaretini kırmak yerine uygun araştırma, inceleme ve farklı öğrenme yollarını gösterin. Birlikte deneyimleyin, kendi başına denemeler yapabilmesi için fırsatlar yaratın.

Sıklıkla evdeki artık malzemelerle çalışmasına olanak sağlayın. Bu gibi yönlendirici olmayan malzemelerle çocuk kendi yaratıcılığının sınırlarını genişletmek konusunda kendini geliştirebilir.