Günde bir saat temizlik takıntı demek

Sabah Günaydın/ Esra Tüzün

Pek çok kadın, evini temizlerken her şeyi boy sırasına sokuyor, ocağı kapattığından, fişi çektiğinden emin olamadığı için defalarca geri dönüyor. Prof. Dr. Sedat Özkan, "Her gün bir saatten fazla zamanı takıntılarınıza harcıyorsanız tedavi olmalısınız" diyor...

Halk dilinde takıntı hastalığı olarak bilinen obsesif kompulsif bozukluğun (OKB); insanlık tarihi kadar eski bir ruhsal sorun olduğunu belirten Prof. Dr. Sedat Özkan, "Bu insanların kişilik özelliklerinde; aşırı titizlik, mükemmeliyetçilik, aşırı düzenlilik, cimrilik ve kararsızlık öne çıkar" dedi. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Özkan, giderek artan psikolojik hastalıklardan 'obsesif kompulsif bozukluk' hakkında sorularımızı yanıtladı.

Lady Machbeth:
Obsesif kompulsif bozukluk, yeni bir hastalık mı? Obsesif kompulsif bozukluk (OKB); insanlık tarihi kadar eski. İlkel toplumlardaki büyüsel törenler, belirli özellikleriyle obsesif ritüellerdir. Shakespeare 'Machbeth'te OKB'yi çok güzel bir şekilde tanımlamış... Kralın ölümünün ardından sürekli ellerini yıkayan Lady Machbeth; "Akdeniz'in bütün suları gelse, bu kirli eller temizlenemez" der. Ruhsal kişilik duygusu ile bedensel pislik duygusu yer değiştirmiştir. Burada takıntı; bilinçdışı suçluluk duygusu ile belirginleşir. OKB'si olan insanlardaki kişilik özellikleri; aşırı titizlik, mükemmeliyetçilik, düzenlilik, cimrilik ve kararsızlıktır.

Nasıl insanlarda takıntı daha kolay ortaya çıkar?

Aşırı kuralcı, disiplinli ve baskıcı aile yapısı, bu hastalığı tetikler. Bu hastalığın en önemli özelliği, kişilerin takıntılı düşüncelerinin ve davranışlarının farkında olmasıdır. Bu düşünceler, ahlak anlayışlarına terstir ama kurtulamazlar.  Kişinin hasta mı yoksa titiz mi olduğunun ayrımı nasıl yapılabilir? OKB tanısı konan bir hastanın, günde en az bir saati takıntılı uğraşlarla geçmektedir. İş yaşamı, sosyal aktiviteleri de hastalıktan etkilenmektedir. OKB, uzun süre tedavi gerektiren, tekrarlamalarla seyreden bir hastalıktır.

Her 50 kişiden biri 
Takıntı bulaşıcı mı?

Son yıllarda yapılan araştırmalar; OKB'nin toplumda yüzde 2 dolayında olduğunu ortaya çıkardı. Yani, her 50 kişiden birinde OKB bulunmaktadır. Ancak birçok kişi, belirtilerin hafif olması nedeniyle hastalığını saklar. Rahatsızlığını belli etmek istemez ve hekime başvurmaktan kaçınır. OKB, stresli bir yaşam tarzından kaynaklanabileceği gibi, birinci derece yakınlarında rahatsızlık olanlarda da görülür.

Obsesyon nedir?

Obsesyonlar; kişinin isteği dışında aklına gelen, onu tedirgin eden ve zihninden atmayı kontrol edemediği düşünce, düşlem, duygu ya da dürtülerdir. Kişi bunların mantıksız olduğunu bilmesine rağmen zihninden atamaz. Bu takıntılar, tüm karşı koymalara rağmen zorlayıcı, huzursuzluk verici, inatçı ve tekrarlayıcıdır.

Fiziksel belirtiler:
Terleme,
Ağızda kuruma, 
Sık idrar yapma 
Bulantı,
Baş ağrısı, 
Baş dönmesi, 
Titreme, 
Çarpıntı, 
Göğüs ağrısı, 
Sık nefes alma, 
Nefes alma güçlüğü.

Ruhsal belirtiler
Bunaltı / endişe, 
Sinirlilik, 
Kolay irkilme, 
Gerçek olmama hissi, 
Delirme korkusu, 
Kontrolünü kaybetme korkusu, 
Ölüm korkusu.

"Mikrop bulaşırsa ne yaparım diyorlar...

Obsesif kompulsif bozukluk hastalarında en sık gözlenen takıntılar şöyle sıralanıyor...  Kirlenme takıntısı Temas ettikleri nesne ya da canlıdan mikrop, sperm, idrar ya da dışkı gibi vücut atıklarının buluşacağını sanırlar. Tuvalette giysilerine idrar sıçramış olabileceğini, bulaşık ya da çamaşır makinesindeki kirlilerin iyi yıkanmamış olabileceğini düşünürler.  Kontrol takıntısı "Anahtarı yanıma aldım mı?", "Ocağı kapattım mı?", "Fişi çektim mi?" gibi endişeler yaşayan bu kişiler; emin olamadığı eylemi tekrar tekrar kontrol etmek zorunda hisseder. Kontrol etmediği zaman giderek yoğunlaşan anksiyete duygusu yaşar. 

Simetri takıntısı

Belirli ortam, nesne ya da durumların; simetrik bir şekilde olması gerektiğini düşünürler. Bu takıntı; kişinin masanın üzerindeki eşyaları, belirli bir düzene koyamadığı takdirde çalışmaya başlayamama ve sürekli o düzeni korumaya çalışmaktan işi yapamama şeklinde ortaya çıkar.

Dini takıntılar

Dindar bir kişinin, ibadet sırasında aklına günah olduğunu düşündüğü şeylerin gelmesi şeklinde görülür. 

Cinsel takıntılar

Kişinin aklına sıklıkla, ayıp ya da günah olarak değerlendirdiği cinsel eylem ya da düşüncelerin gelmesidir.

Saçma bulsa da engelleyemez

Bu psikolojik sorun aniden mi ortaya çıkar, yoksa yavaş yavaş mı takıntılı olmaya başlarız? OKB; birdenbire başlayabileceği gibi sıkıntılı bir olaydan sonra da ortaya çıkabilir. Bu hastalar genelde titiz, düzenli ve mükemmeliyetçi kişilerdir. Konuşmaları aşırı düzgün ve kibardır. Düşüncelerine inatçılık hakimdir. Kişi bunu saçma bulsa da bir türlü engelleyemez. Ama mantığına, görüşlerine, ahlak anlayışına ve inançlarına ters bulduğu bu düşüncelerden kurtulmaya çabalar. Fakat çabaladıkça, takıntılı düşünceleri artar. Bu kez de aklına gelen düşüncelerin içeriğine göre kendisini günahkar ve suçlu gibi görmeye başlar. Bu aşamadan sonra hastalar için hayat çekilmez hale gelir.

Saldırganlık takıntısı

Kişinin; kendisine, yakınlarına ya da başkalarına zarar verecek bir eylemde bulunabileceği endişesiyle ortaya çıkar. Hasta genellikle, çocuğunu ya da eşini öldürebileceği düşüncesini taşır. Düşüncelerini eyleme çevirebileceğinden o kadar korkar ki; evdeki kesici aletleri ortadan kaldırabilir. Böyle biri aslında bu eylemi hiçbir zaman yapmaz.

Söyleyemiyorlar

Hastaların bir bölümü, saçma düşünce ve davranışların bir hastalık olduğunu uzun zaman düşünmez. Bazıları da bu düşüncelerini yakınlarına, ailesine ya da bir doktora söylemeye çekinir. Aklına gelen düşüncelerden utanır ya da kendisine 'deli' denmesinden korkar. Bu yüzden çoğu obsesif kompulsif bozukluk hastası; tedaviye geç başvurur ve zaman yitirir. Hastalığın ilaçla ve psikoterapiyle tedavisi mümkündür.

Stresli yaşantı sorunu tetikler

Takıntı hastalığının yaşla ilgisi var mı? Hastalığın ilk belirtileri, küçük yaşlardan itibaren çıkabilmekle birlikte ortalama başlangıç yaşı 20'dir. Genellikle, ergenliğin sonuna doğru ya da erken erişkinlik döneminde başladığı söylenebilir. OKB hastalarının, üçte biri ilk belirtileri çocukluk döneminde yaşamaya başlar. Stresli yaşam da hastalığın başlamasını kolaylaştırmaktadır.

Kaybolabilir

Belli başlı belirtileri nelerdir? Çocuklarda bazı obsesyonlar iki yaşından başlayarak görülebilir. Bu belirtiler, sonra kendiliğinden kaybolabilir. Yatak örtüsünün belli şekilde katlanması, ışığın açık bırakılması, yürürken çizgilere basılmaması ve mikrop kapma korkusu OKB'yi düşündürtecek belirtiler olabilir.