Hamilelik öncesi ve hamilelikte önerilen aşılar

Bebeğim ve Biz/Zuhal K. Eyüboğlu

Bulaşıcı hastalıklar, hamilelik döneminde hem annenin hem de bebeğin sağlığını tehdit edebilecek kadar etkili. Bu tehdidi ortadan kaldıracak en etkili yöntem ise aşı olmak!

Hamilelik hem çok doğal, ama hem de bir o kadar özen gösterilmesi gereken bir dönem. Tabii bazen ne kadar çok dikkat edilirse edilsin, kontrol dışı olumsuz bir şey yaşama olasılığı her anne adayı için var. Yani bu durum biraz da şansa bağlı! İşte bulaşıcı hastalıklar bu şans faktörünü en çok etkileyenlerden… Sağlık Bakanlığı, hamilelikte en çok da tetanos aşısı üzerinde dursa da, Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Kağan Kocatepe, anne adaylarını aslında diğer bulaşıcı hastalıklarla ilgili de uyarıyor. İşte bulaşıcı hastalıklara önlem alınması amacıyla yapılması önerilen aşılar..

Tetanos

Tetanos, clostridium denilen bir bakterinin vücuda girmesiyle oluşan bir enfeksiyon. Solunum yetmezliğine bağlı ölüme yol açabiliyor. Hastalık, steril olmayan ortamlardan bulaşabiliyor. Bu nedenle doğum yapacağınız yer ne kadar steril olsa da, bu aşıyı yaptırmakta fayda var. Hamilelikte tetanos aşısının yapılmasında herhangi bir sakınca yok. Daha önce tetanosa karşı aşılanmamış veya kısmen aşılanmış kadınların, mümkünse hamilelikten önce ya da hamilelikte toplam üç doz tetanos aşısını tamamlamasında yarar var. Daha önce aşılanmış, ancak son 10 yılda bu aşıları olmamış kadınların ise, yeniden aşı olması gerekiyor.

Hepatit-B

Hepatit B virüsü vücudun karaciğer dokusunda enfeksiyona yol açabiliyor. Eğer sizden bebeğinize geçerse, bebeğinizde ciddi karaciğer sorunlarına neden olması mümkün. Hepatit B geçiren çocuklarda hastalığın çoğunlukla kronikleştiği gözleniyor. Bu da karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanserine yakalanma riskini artırıyor. Annedeki virüs, bebeğe daha çok doğum sırasında ya da emzirirken geçiyor. Bu nedenle doğuma yakın bir dönemde kanınızda HbsAg (Hepatit B surface antigen yani yüzey antijeni) ölçümü yapılıyor. Sonuç pozitifse, yani virüse karşı bağışıklığınız yoksa Hepatit B aşısı ile birlikte ilk 48 saatte bebeğinize Hepatit B immun serumu verilmesi gerekiyor. Bu serum, bebeğinize Hepatit B bulaşmış olsa bile virüsleri yok etme özelliğine sahip. Hepatit B aşılarının hamilelik öncesi dönemde tamamlanması öneriliyor.

Influenza (Grip)

Gribi tanımayan yok gibi. Kolayca bulaşıyor
ve solunum yollarında tahribata yol açıyor.
Özellikle salgın bir hastalık olan gribin, kitlesel hastalanmalara ve dikkat edilmediğinde ölümlere yol açabilecek kadar ciddi sonuçları var. Grip aşısı, anne adaylarında gerekli durumlarda uygulanabiliyor. Ancak hamileliğin her döneminde yapılmıyor. Özellikle hamileliğinin ilk 3 ayını geçirmiş (14 haftalık veya daha fazla) anne adaylarına grip aşısı uygulanması öneriliyor. Aşı sonrası annede gelişen antikorlar bir miktar bebeğe de geçtiğinden yaşamının ilk aylarında onu gribe karşı koruyabiliyor.

Kızamık

Kızamık, genellikle ilkbahar döneminde orta ya çıkan, ateş ve döküntü ile seyreden, bulaşıcı bir hastalık. Yüzde ve boyunda başlayan döküntü, kol ve bacaklara doğru yayılma gösteriyor. Yaklaşık bir hafta içinde bu döküntüler kayboluyor. Ayrıca öksürük, burun akıntısı ve gözlerde kızarıklık da hastalığın diğer belirtileri arasında yer alıyor. Hamilelikte kızamığa yakalanma riski düşük. Çünkü çocuk doğuracak yaşa gelmiş kadınların çoğu ya bu hastalığı geçirmiş ya da hastalığa karşı çocukken aşılanmış oluyorlar. Zaten kızamık aşısının bebeğe zarar verebileceği düşünüldüğünden hamilelik döneminde uygulanmıyor. Hamile kalmadan önce uygulanması mümkün! Uzmanlar hamileliğin başlangıcından en az 28 gün önce bu aşının yapılması gerektiğini belirtiyorlar. Kızamıklı biriyle doğrudan temasınız olduysa ve bağışıklığınız yoksa, hastalığın kuluçka döneminde doktorunuz size gammaglobülin verebilir. Bu, hastalığın şiddetini azaltır. Hamile bir kadın doğuma yakın bir zamanda hastalığa yakalanırsa yenidoğana da bu hastalık bulaşabilir. Bu riski göz önünde bulundurmak gerekiyor.

Kızamıkçık

Kızamıkçık enfeksiyonunun en belirgin özelliği, yüzden başlayarak vücuda doğru yayılan cilt döküntüleridir. Bu döküntüler, virüsün vücuda girmesinden yaklaşık bir hafta sonra ortaya çıortakar ve 3 ila 5 gün sürer. Bu döküntülere ateş, kırgınlık, eklem ağrıları ve iştahsızlık da eşlik eder. Kızamıkçık, anneden bebeğe bulaştığında ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen bir hastalık. Enfeksiyonun bebeği etkilemesi durumunda aşağıdaki sorunlar ortaya çıkabilir: 

Katarakt, glokom gibi göz bulguları,

Yapısal kalp hastalıkları, 

İşitme sinirinin etkilenmesine bağlı kalıcı sağırlık, 

Zeka geriliği, 

Rahim içi ve doğum sonrası gelişme geriliği,

Karaciğer, akciğer ve dalak sorunları. Hamilelik döneminde anne adayından bebeğe geçen kızamıkçık virüsünün etkileri daha ileriki dönemlerde de görülebiliyor. Bunun nedeniyse, virüsün yavaş ilerlemesi. Yavaş yavaş ilerleyen virüs, çocukluk çağında şeker hastalığı, tiroit bezi hastalıkları, ilerleyici beyin tutulumu, nörolojik tutulumlar ve sara hastalığı gibi hastalıklara neden olabiliyor. Hamilelikte kızamıkçık enfeksiyonundan korunmanın en etkili yolu; hamilelikten önce vücudun virüse karşı bağışıklığını test ettirmek ve gerekliyse aşılanmaktan geçiyor. Aksi takdirde hamilelikte kızamık aşısı yapılması önerilmiyor.

Kabakulak

Tükürük bezlerinden özellikle parotis beya zini tutarak enfeksiyon yapan kabakulak virüsüne, hamilelikte çok nadiren rastlanıyor. Çünkü günümüzde erişkinlerin çoğu ya hastalığı geçirmişler ya da çocukken aşılanmışlar. Eğer çevrenizde kabakulak olan varsa yine endişelenmeyin, çünkü bulaşsa bile bağışıklık kazandığınız için size bulaşmaz. Kabakulak aşısı da kızamık ve kızamıkçık aşıları gibi virüs ve bakterilerden yapılan canlı aşılardır. Bu nedenle hamilelere ve aşıdan sonraki 3 ay içinde hamile kalmayı planlayanlara, bebeğe yapabileceği muhtemel yan etkilerinden dolayı önerilmiyor. Çünkü canlı aşılardaki virüs bebeğe geçebilir ve ona zarar verebilir.

Su çiçeği ve Zona

Su çiçeği, çocukluk çağı hastalıklarından biri… Hamilelikte görülmesi ise son derece nadir. En belirgin özelliği, ciltteki döküntüler. Bu virüs hiçbir zaman vücuttan tam olarak atılmıyor. Bu gizli hücreler, vücut direncinin azaldığı durumlarda ya da yaşlılıkta zona adı verilen bir enfeksiyon şeklinde yeniden ortaya çıkabiliyorlar. Zona enfeksiyonuna hamilelikte de rastlanıldığında, bebek herhangi bir zarar görmüyor. Su çiçeği ise, hamilelikte bebeğe de bulaşarak doğumsal kusurlara neden olabiliyor. Doğumsal kusurların yanı sıra erken doğum ya da ölü doğuma sebebiyet verebiliyor. Su çiçeği aşısı da hamilelik döneminde uygulanmıyor, çünkü aşı, canlı virüsün zayıflatılmış şekli. Ancak hamilelik başlamadan önce, antikor düzeyi bakılarak, enfeksiyon geçirmemiş kişilere uygulanmasında yarar var.

Kolera

Kolera, genellikle dışkı bulaşmış kirli su ya da sularla yıkanmış gıdalar aracılığıyla bulaşıyor. 1-5 günlük kuluçka süresinden sonra kusma ve ağır ishale neden oluyor. Kolera geçiren kişiye tıbbi olarak müdahale edilmesi gerekiyor. Su kaybının önlenmesi ve bazı ilaçlarla tedavi edilen kolera için hamilelik döneminde aşı olunması önerilmiyor. Çünkü bebeğin üzerindeki yan etkileri hakkında yeterli bilgi yok.

Tifo

Kirli içme suları ve pis yiyeceklerle bulaşıyor. Hastalığın etkeni Salmonella isimli bir bakteri. Bulaştıktan sonra 7-15 gün kuluçka süresinden sonra belirtileri ortaya çıkıyor. Kalbi, beyni, böbrekleri, akciğerleri, karaciğeri, göz ve kulak sinirlerini etkiliyor. Ancak bu hastalığa karşı geliştirilen aşının hamilelik döneminde yapılması güvenli bulunmuyor. Çünkü bebeğin üzerindeki yan etkileri hakkında yeterli bilgi yok.

Sarı humma

Sarı humma, kanamalarla seyreden ve son derece öldürücü bir viral hastalık. Sivrisinek ve maymun gibi hayvanlardan kolayca geçiyor. Ama ülkemizdeki anne adayları şanslı... Çünkü daha çok Afrika ve Amazon bölgelerinde görülüyor. Bu bölgelere hamilelik sırasında seyahat edecek annelerin dikkatli olmasında yarar var. Aşının bebek üzerinde yan etkileri hakkında bilgi olmasa da hamilelik sırasında aşılanma önerilmiyor. Ancak seyahat zorunluysa anne adayının mutlaka aşılanması gerekiyor. Çünkü aşının riski, bulaşmasından çok daha az.