Hamilelikte vejetaryen beslenme riskli mi?

Bebeğim/Aytülike Keskin

Giderek popülarite kazanan vejetaryen beslenme şekli, acaba anne adayları ve bebekleri için ne kadar sağlıklı? Böyle bir beslenme şekli bebek için risk yaratır mı? Bu soruların cevabı yazımızda…

Pek çoğumuz soframızdan eti, sütü, yumurtayı eksik etmeyiz. Ama bazılarımız hayvansal ürünleri yemeyi reddeder. Vejetaryenliği benimsemiş kişilerin doğru beslenip beslenmediği konusunda tartışmalar sürse de,
özellikle vejetaryen anne adaylarının dikkatli olmasında yarar var. Çünkü hayvansal ürünlerden alınacak proteinin yerine hangi besinlerin konulması
gerektiği konusunda çok hassas olunması gereken çok özel bir dönem yaşıyorlar. Biz de vejetaryen hamilelerin dikkat etmesi gerekenleri, Medical Park Bahçelievler Hastanesi Beslenme
ve Diyet Uzmanı Emel Unutmaz Duman ve Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Suat Süphan Erşahin’den öğrendik.

Vejetaryen türleri nelerdir?

Vejetaryen diyet besin türlerindeki seçimlere göre çeşitlenir.

Vegan: Bu, en katı tip vejetaryen guruptur. Bunu uygulayanlar, hayvansal kaynaklı hiçbir besini yemez, sadece bitkisel kaynaklı besinlerden yararlanırlar. Bazıları arıdan elde edilen balı, kemiğin kaynatılmasından elde edilen jelatini, süt içiren besinleri, dondurmayı ve çikolatayı yemezler. Veganlar üçe ayrılır:

Zenmakrobiyotikler: Beslenmeleri hıllar, sebze, meyve ve baklagillerden oluşur. Sadece tahılla beslenenleri de vardır. 

Früitarianlar/Früitistler: Sadece meyve ve botanik olarak meyve sayılan kabak, salatalık, biber ve domates gibi besinlerle beslenen guruptur.

Ravistler: Besinlerin çiğ yenilmesi gerektiğine inanır, o şekilde beslenirler.

Beyaz vejetaryen diyeti: Bu gurup kırmızı et yemez, beyaz et (tavuk ve su ürünleri) yer. Bazıları kanatlı hayvan etlerini de yemeyebilir. Sadece deniz ürünlerini yiyenlere de ‘deniz vejetaryen’ denir. Bu gurup katkı maddesi içeren besinler de yemez.

Lakto-vejetaryen diyet: Bitkisel kaynaklı besinlerle birlikte süt ve süt ürünleri alabilirler. Doymuş yağdan uzak kalmak için genellikle yağsız süt ve yağsız süt ürünlerini tercih ederler. Ova-vejetaryen diyet: Bitkisel besinlerle birlikte yumurta yiyebilirler, ancak süt ve süt ürünleri içmez ve yemezler.

Lakto-ova vejetaryen: Bitkisel kaynaklı besinlerle birlikte hem yumurta hem de süt ve süt ürünleri tüketebilirler.

Semi-vejetaryan: Kırmızı et yemeyen sınırlı miktarda tavuk ve balık eti yiyen guruptur. Süt ve süt ürünleriyle yumurtayı serbestçe yiyebilirler. Genelde ürünleri yağsız seçerler.

Vejetaryen beslenme hamilelikte risk yaratır mı?

Vejetaryen hamile için risk derecesi, besin türündeki sınırlamalara ve bu sınırlamalara göre annenin diyetini organize edip edememesine göre değişir. Lakto-ovo vejetaryen ve semi vejetaryenlerde genel olarak risk yoktur. Çünkü bu gruplar sadece kırmızı et kaynaklarından uzak dururlar. Demir yetersizliği riski olan hamilelik döneminde kırmızı et çok büyük önem arz eder. Lakto-ovo vejetaryen ve semi vejetaryenlerde doktor, bu duruma uygun olacak şekilde demir preperatı desteği vererek bu eksikliği gidermeye çalışacaktır. Veganlarda demir eksikliği ihtimali çok yüksektir. Çünkü vücudun en iyi yararlandığı demir kaynakları başta kırmızı et olmak üzere tavuk, balık eti ve yumurtadır. Ova vejetaryenler, lakto-ova vejetaryenler ve semi vejetaryenler en azından kırmızı et dışındaki kaynaklardan yararlanabilirler. Vegan diyetinin protein kalitesi düşüktür. Böyle bir diyet, sağlıklı bireyin protein ihtiyacını karşılayabilir, ancak hamilelikte artan protein ihtiyacını karşılayabilmesi için vejetaryen hamilenin çok iyi hazırlanmış bir beslenme programını uygulaması gerekir.

B12 ve Demir desteği alın

Uzun süre vegan diyeti uygulayanlarda B12 vitamin yetersizliği görülmüştür. Bu vitamin büyüme ve gelişme, kan hücresinin yapımı ve sinir sisteminin çalışması için gereklidir. Vegan annelerin bebeklerinde B12 vitamin yetersizliğine rastlanmıştır. Bu nedenle böyle beslenen anne adayları doktor kontrolünde B12 vitamin desteği kullanmalıdır. Veganlarda kalsiyum alımı da düşüktür. Bu durumda göz önüne alınarak hamilelik döneminde doktor kontrolünde kalsiyum alımı gerekli olabilir. Vejetaryen hamilelerin demir depolarında eksiklik söz konusu olabilir. Anemik hamilelerde düşük doğum ağırlıklı bebek ve prematüre doğum riski mevcuttur. Bu nedenle vejetaryen anne adayının demirden zengin kaynaklarla beslenmesi ve demirin emilimini arttıran C vitamini kaynaklı besinlere ağırlık vermesi gerekebilir.

Eksikleri tamamlayın

Vejetaryen hamilenin diyeti mutlaka bir beslenme uzmanı tarafından oluşturulmalı, ek destekler için doktora danışılmalıdır. Burada asıl mesele; yenilemeyen besin öğelerinin yenilebilen alternatiflerini yiyerek, vücut ve anne karnında gelişmekte olan bebek için gerekli besin öğelerinin sağlanmasıdır. Beslenme uzmanı tarafından hamilenin yeterli ve dengeli beslenmesini baz alan vejetaryen diyet, hem anne hem de bebeğin sağlığı için uygun olabilir.

-Demir, hamilelik boyunca en önemli konudur. Beyaz et ve yumurta tüketebilen anneler günün bir öğününde (öğle veya akşam) tavuk eti, balık eti veya kurubaklagille beslenmelidir.

-Demir emilimini engelleyen bitkisel kaynaklı besinlerden (kepekli ekmek) uzak durulmalıdır. Tam buğday veya çavdar ekmeği tercih edilebilir.

 -B12 vitamini için doktora danışılmalı, gerekli hallerde destek alınmalıdır. Bununla birlikte yumurta ve süt ürünü alabilenler için günlük örüntüde bu besinler mutlaka bulunmalıdır.

Bunlara dikkat edin!

1. Çay ve kahveden uzak durun. Çok içmek isterseniz yemekle arasında en az 1 saat geçmesine özen gösterin.

2. Hiç hayvansal kaynak almıyorsanız süt ve yoğurt yerine soya sütü, peynir yerine tofu tercih edebileceğinizi unutmayın.

3. Yağ asitleri ve protein kaynağı olan fındık, ceviz ve bademden de günlük olarak tüketmeyi ihmal etmeyin.