İş dünyasının erkek fatmaları Türk amazonlar

Aktüel/Sebla Koçan

Kimisi evde ütüsünü yapıp koşar adım yeşil sahaya gidiyor. Kimisi tüm gün trafikte direksiyon sallıyor. Onları görenler şaşırıyor, gülümsüyor. İşte “erkek dünyası” içinde var olmayı başarmış amazon ruhlu kadınlar.

“Kızım, elinin hamuruyla ne işin var senin burada?” İşte sık sık maruz kaldıkları bu söze kulaklarını tıkıyor birçoğu. Makyajlarını yapıp, kimisi döner tezgâhının başına geçiyor, kimisi direksiyona…

Kiminin annesi “evladım bu futbol merakın yüzünden koca bulamayacaksın” diye başının etini yiyor, kimisinin kullandığı metrodaki bazı yolcular “kadınsa ben ineyim, maazallah başıma bir şey gelir” deyiveriyor. Biri mühendis, biri vatman, biri taksi şoförü, bir diğeri yük gemisinde kaptan… Onlar, “erkek dünyası” içinde var olabilmeyi başarmış genç, çalışkan ve gözüpek kadınlar. Aktüel, kariyerlerini dikenli yollara emanet etmiş kadın savaşçıların izini sürdü.

Çatalzeytin Zümrütspor'un antrenörü

Eşimin  gömleklerini ütüleyemeyince vicdan yapıyorum

31 yaşındaki Özgür Gözüaçık Akyıldız, “her zaman adım gibiydim” diyerek, 21 yaşında başlamış futbol antrenörlüğüne. Şu an amatör ligde top koşturan Çatalzeytin Zümrütspor’un antrenörlüğünü yapıyor. Futbolcularına çok bağlı, onlardan şampiyonluk sözü aldığı için başka takımların tekliflerine hayır demiş. Çocuk yapmak istiyor, “içlerinde çok rahatım. Hamileliğimin ilk ayları maç dönemlerine, doğum da lig arasına denk gelirse seneye yine hazır olurum” diyor. İleri görüşlü bir insan olan babası onu futbola yönlendirmiş. Annesi zamanında çok söylenmiş ama engellememiş: “Bu gidişle evlenemeyeceksin, elâlem çeyiz düzüyor sen futbol diyorsun hâlâ!” diyormuş sık sık. “Benim yaşıtımda kız çocuğu yoktu çok, bu nedenle hep erkeklerle arkadaşlık ederdim” diye anlatıyor o günlerini. Aynı zamanda ilkokul öğretmeni olan babasıyla birlikte beden eğitimi derslerinde hemen kaleye geçer, maçlarda kalecilik yaparmış. 13 yaşında lisanslı olarak futbolcu olmaya karar vermiş. “Renk olsun diye kurulmuş bir kadın futbol takımıyken, rahmetli hocam Bilal Kozanoğlu bizim lige katılmamız için büyük imkânlar sundu, çalıştırdı bizi” diyor. Şimdi de eşi antrenörlüğe devam etmesindeki en büyük destekçisi: “Sabahın 8’inde salonda oluyorum. Akşam antrenmanlarım oluyor. Ev işlerine eşim yardımcı oluyor. Aile apartmanında oturuyoruz, kayınvalidem de çok ilgileniyor sağ olsun. Eşim tüm maçlarıma gelir, benimle gurur duyar. Bazen giyecek eşyası olmuyor, gömlekleri ütülenmemiş oluyor, vicdan azabı yaşıyorum öyle zamanlarda...”

Büyükbaş hayvanları beslediği bir çiftliği var

Kırmızı ojeli bir kadın bile bu işi yapıyorsa

Yıllardır organik tarım işindeyim. Buna yardım amaçlı başlamıştım, merak etmiştim” diyor, işkadını Neslihan Kozanoğlu. İşini sürekli masa başında yapmadığından bahsediyor: “Mesela yarın sabah 7 buçukta hayvanlar yüklenecek, ben başında duracağım, Adapazarı’ndaki Et ve Balık Kurumu’na gidecek. Kesimhaneye giriyorum, hayvanlarımın kesiminin başında duruyorum. Gece yarıları ahırları dolaşıyorum, tek tek hayvan topluyorum. Bazılarıyla duygusal bağ kuruyorum, bazı hayvanlarım beni öpüyor yalıyor mesela…” Bu işe girişirken çevresindeki kimse ona “kadın başına ne işin var” dememiş: “Herkes çok hayret etti ama, aynı zamanda da ‘sen onu da becerirsin’ dediler. Kafama koyduğumu yaparım çünkü. Hayvanımın tımarını yaparım, iğnelerini yaparım, anlarım bu işten. Bu sektörde benden bayka hiç kadın yok.” İlk pazara gittiği anısını şöyle anlatıyor Kozanoğlu: “Kars’a ilk pazara gittiğimde binlerce hayvan, yüzlerce insan vardı. Tutucu da giyinmiştim, pantolon falan. Bir anda bütün pazar durdu. Arı kovanı gibi etrafımı sardılar sonra. Gençten bir bey geldi, ‘ya abla kusura bakma, bizim pazara bir daha senin gibi mal nereden düşer?’ dedi. Hayvanlara ‘mal’ diyorlar çünkü ağızları alışmış! Çok güldük. Ama onlardan çok saygı gördüm. Hayvanlarımı Kars’tan alıyorum hep. Diyorlarmış ki şimdi oradaki kadınlar, ‘Kırmızı ojeli bir kadın İstanbul’dan gelip de bu işi yapıyorsa biz de yaparız’…”

Araba tamircisi de var

Sivas’ta oto tamirciliği yapan 21 yaşındaki Gökçe Gören, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Otomotiv Teknolojisi mezunu. Servisinde 15 erkekle birlikte çalışıyor. Arabalara karşı her zaman büyük ilgisi olduğunu söyleyen Gören’in favorisi BMW ve Ferrari.

Taksi şoförü kadınlar

Kadın istihdamını desteklemek amacıyla gerçekleştirilen “Kraliçe Kelebekler Projesi” ile eğitim gören 10 kadın taksici, Beylikdüzü As Taksi Durağı’nda direksiyon sallıyor. İstanbul Taksiciler Esnaf Odası’nın destek verdiği proje işsiz kadınlara şoförlüğü öğretip meslek kazandırmayı hedefliyor.

Kentin tek döner ustası

38 yaşındaki Sevim Baştaltuncu Nevşehir’de döner ustası olarak çalışıyor. Başaltuncu her gün döneri kendisi hazırlıyor ve kesiyor. Nevşehir’de Meteris Meydanı’nda bir yılı aşkın süredir döner kesen Sevim Usta, erkeklerin bu mesleğin tamamen kadınların egemenliğine geçmesinden korktuğunu söylüyor.

Yük gemilerinde kaptanlık yapıyorlar

Kadınlara olan önyargıyı kırmak kolay değil

Onlar koca koca yük gemilerini yöneten, yılın dokuz ayını okyanusta geçiren kaptanlar... Üçü de evli. 29 yaşındaki Seda Turhan için seyahat vazgeçilmez: “Afrika seferine ilk gideceğim zaman bazı endişelerim vardı. Ancak gerçekler duyduklarımın çok dışındaydı. Belki de ilk defa bir denizci kadın görmüş olmalarına karşın tavırları ve saygıları, kendilerini çok üstün gören Avrupalılara taş çıkartacak derecedeydi” diyor. 30 yaşındaki Nildeniz Şen ise bu meslekte kadın olmanın zorluklarını şöyle anlatıyor: “Zabit olarak çalıştığım zamanlar gemilerde çok büyük zorluklar çektim. Bu önyargının kolay kırılması da mümkün olmuyor. Her ne kadar denizciler dünyadaki belki de en aydın düşünceye sahip insanlar olsa da, bazılarının dirençlerini kırmak zor. Ben, özellikle birinci zabitliğe ve kaptanlığa geçişimde sorunlar yaşadım.

Çünkü bu rütbeler emir verdiğiniz yönetici rütbeleri. Fazla örneği olmadığı için bir kadını, hele bir de gemide yönetici konumuna yükseltmekten korkuyorlar. Çünkü gemide yöneticilik, karadaki bir yöneticilikten çok daha farklıdır. Ast-üst ilişkisi farklı. Burada düzenin devam etmesi farklı bir tarz ve irade gerektiriyor. Şu anda gemideki tek kadınım ve benimle çalışan 22 tane erkek personelim var.” 30 yaşındaki Derya Yenice Oflu’ya göreyse gemide ne kadın ne de erkek gibi davranmak gerekli: “2001 yılında ilk gemiye çıktığımızda herkes gemiye uzaylı inmiş gibi davranıyordu. Hatırlıyorum ilk gemimde silici bana ‘Derya çarkçım hanım’ derdi... Ne diyeceklerine ve nasıl davranacaklarına karar veremiyorlardı. Şimdi biraz alıştılar. Bu sizin karakterinize de bağlı tabii. Gemide ‘kadın gibi’ davranmamak gerekiyor ama ‘erkek gibi’ de davranmamalısınız. ‘İnsan olmanın’ ortak noktaları vardır, o şekilde davranmak en uygunu olacaktır.”

8 Aylık hamileyken şantiyeye gittim

Filli Boya Yalıtım Grubu Genel Müdür Yardımcısı, mühendis

Gülay Dindoruk, İTÜ Elektrik Mühendisliği okumuş, İstanbul Üniversitesi’nde de İşletme İktisadı üzerine yüksek lisans yapmış. “Okul öyle çok fazla süslenme püslenme kaldırmazdı, o yüzden biraz erkeksi bir yapıya büründük” diyor ve ekliyor: “Erkek egemen sektörde bir kadın olduğum için her zaman dikkat çektim. Değil Türkiye’de, yurt dışı teknik eğitim toplantılarında bile tek kadın ben olduğum çok oldu” diyor. Dindoruk’un ilginç de bir anısı var: “2000’de Adapazarı’na eğitim amaçlı gittim. Yollar çok kötüydü zar zor ulaştım, müteahhidin karşısına çıktım. Bir baktım adam korku dolu gözlerle bana bakıyor. Bakışları hiç unutmuyorum, zira kadın olmanın yanı sıra, 8 aylık hamileydim ve kocaman bir karın ile o şantiyeye ulaşmıştım…”

Kadından adam gibi şoför olur

“Hanımağa” lakaplı Sebile Tekin, 8 yıldır evli. Eşinin de kendisinin de birer kamyonu var. İstanbul ve Ankara arasında direksiyon sallıyor, bugüne kadar hiç kazası da olmamış. Kamyonunun arkasında “Herkes kalbinin ekmeğini yer” yazmış. Hedefi uzun yol şoförlüğü yapmak. “Kadınlar her işin üstesinden gelir” diyor.

Antalya Büyükşehir Belediyesi’nde otobüs şoförlüğü yapan Ayşe Kaptan ve Fulya Arnavutoğlu, kendilerini görenlerin çok şaşırdıklarını ve bazen yol boyunca alkışlandıklarını anlatıyorlar. “Şimdiye kadar hep olumlu tepki aldık. Herkes eşit haklara sahiptir” diyorlar.

Adana Büyükşehir Belediyesi’nde de 136’sı kadın, 366 şoför bulunuyor. Genç kaptanların birçoğu için gün sabah çok erken bir saatte, 04:00’te başlıyor. kadın şoförler her gün şık giyinip makyajlarını yapıyor ve direksiyon başına geçiyorlar.

Yalova valisi de bir kadın

Kadınların siyasetteki başarısı yalnızca dönemin başbakanı Tansu Çiller’le sınırlı değil. Geçtiğimiz yıl atanan valiler içinde bir de kadın vali vardı. 91-95 döneminde ilk kez Muğla Valiliği’ne getirilen Lale Aytaman’ın ardından Türkiye’nin ikinci kadın valisi Yalova’ya atandı. 53 yaşındaki Esengül Civelek, aynı zamanda Türkiye’nin ilk kadın Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı ünvanını da taşıyor. 1958’de Aydın’ın Nazilli ilçesinde doğan Esengül Civelek, daha önce birçok devlet kurumunda üst düzey görevde de yer aldı.