Bazı çocuklar neden utangaçtır?

Bebeğim ve Biz 
Hazırlayan - Prodüksiyon : Başak Doğru

Bazı çocuklar neden utangaçtır?

Çocuğunuz neden utanıyor hiç düşündünüz mü? Kişilik yapısı ve anne-babanın çocuğa olan yanlış tutumu gibi birçok nedeni var. Haydi okuyalım!

Yabancı bir ortama girildiğinde bazı çocuklar çekingen davranıp başlarını önlerine eğer, genellikle de annelerinin arkasına saklanırlar. Ve anneden tanıdık bir konuşma duyarız: “Çocuğum niye utanıyorsun, bak teyze ne soruyor sana, cevap versene!”. Devamında ise çocuk yine konuşmaz, fazlasıyla utanmaya  ve sıkılmaya devam eder. Çocuk aynı davranışı sergilemeye devam ettiği için bu tutumun pek de işe yaradığı söylenemez. Utangaçlık 3-6 yaş arasında normal ve çocukların çokça sergilediği bir davranış. Bundan kurtulması aslında çok da zor değil. Öncelikle yapmanız gereken, çocuğunuzun utandığından başkalarının yanında bahsetmemek olmalı! Elbette dikkat etmeniz gerekenler sadece bununla sınırlı değil. Mavi Pedagojik ve Psikolojik Danışmanlık Merkezi’nden Pedagog Duygu Çalışır çocuğunuzun utangaç olmaması için yapmanız gereken her şeyi anlattı.

Tehlike ve utangaçlık arasındaki bağ

Utanma duygusunun kökeninde tehlike karşısında saklanma davranışı vardır. Utangaçlık 6 ay ile 1 yaş arasında bebeğin yabancı birini gördüğünde yüzünü annesinin göğsüne gömüp saklanmasıyla başlar. Çoğu bebek bir süre sonra kendisini güvende hissedip yabancı kişiyi incelemeye başlarken bir kısmında korku, huzursuzluk ve saklanma devam eder. Utangaçlık en yoğun 3-6 yaşlar arasında görülür. Bu yaşlar çocuğun bireyselleşmeye başladığını fark ettiği ve başkalarının kendisi hakkındaki görüşlerinin önemli olmaya başladığı yaşlardır. Çocuk başkalarının yanında beğenilmeyen bir duruma düşmekten korkar ve utanır. Bu durum yaşa özgü doğal tepkilerdir.

Utangaçlıkta anne-baba faktörü

Utangaçlığın oluşmasında genetik yatkınlık, kişilik yapısı, anne-baba tutumları ve sosyal yaşam yetersizliği gibi pek çok neden vardır. Çocuk büyüdükçe yabancılardan korkma ve huzursuz olma durumu genelde azalır ve zaman içerisinde de kaybolur. Bazı çocuklarda ise bu huzursuzluk ve korku hali yaşam boyu devam eder. Yapılan araştırmalar, huzursuzluk ve korku hali devam eden çocukların fizyolojik sinyal sistemlerinin daha kolay harekete geçtiğini ve bu kişilerin yaşam boyu daha kaygılı, tehlike algısı daha yüksek insanlar olduklarını gösteriyor.

Genellikle tehlike sinyali düşük olan çocukların kendileri gibi tehlike sinyali eşiği düşük anne-babaları vardır. Bu ebeveynler çocuklarıyla ilgili aşırı kaygı duyarlar. Utanmaya yatkınlık bu şekilde gelişir. Çocuğun görüşünü ifade edemediği, susturulduğu, itiraz hakkının olmadığı, aşırı sert bir havanın hüküm sürdüğü aile ortamında yetişen çocukta güven duygusu gelişemediği için utangaçlık yaygın bir davranış olarak karşımıza çıkar. Benzer şekilde aşırı derecede korunup kollanmış çocuklarda da bağımsız hareket etme ve anne-babadan ayrılıp başkalarıyla rahat ilişki kurma becerilerinin yeterince gelişmemiş olması sonucu utangaçlık görülür. Bunun dışında sosyal ortamlara sokulmayan, yeni insanlarla karşılaşma ve tanışma fırsatı bulamayan çocuklarda da utangaçlık sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.

Utangaç olduğunu nasıl anlarsınız?

Utangaçlık hali çocuklarda, yetişkinlere göre daha kolay gözlenir. Utangaç çocuklar yabancı birini gördüklerinde yüzlerini kapatır, annelerinin kucaklarına ya da arkalarına saklanır, giysisiyle oynamak ya da elini ağzına götürmek gibi davranışlarda bulunurlar. Sosyal etkinliklere katılmakta, yaşıtlarıyla etkileşime girmekte zorlanırlar. Yeniliklerden ve rutinlerinin değişmesinden hoşlanmazlar. Başkalarının yanında performans sergilemekten kaçınırlar.

Yapmanız gerekenler

-Yeni ortamlara uyum sağlaması için fırsat verin. 

-İstemediği bir ortama girerken aşırı zorlayıcı olmamaya dikkat edin.

-Çocuğa ve ortama ait olumlu özelliklere dikkat çekin. 

-Kendi sosyal ilişkilerinizi ve rollerinizi gözden geçirin.

-Utangaç davranışlar sergilediğinde eleştirme, suçlama ve alay etme gibi tutumlardan kaçının.

-Çocuğunuzun utangaçlığını başkalarının yanında konuşmayın.

-Değişik, sosyal ve kültürel ortamlarda bulunmasını, yeteneklerini tanıyıp geliştirmesini sağlayın.

-Özgüvenini arttıracak etkinlikler ve beceriler edinmesini sağlayın.

-Onu hiçbir şey için zorlamayın.

-Teşvik edin.

-Aşırı koruyucu ya da baskıcı tutumlardan kaçının.

-İşleri onun yerine yapmak ya da onun adına konuşmak gibi davranışlardan uzak durun.

-Kendi benzer deneyimlerinizi ve yaşadıklarınızı çocuğunuzla paylaşın.

Pedagog Duygu Çalışır:

“İleriye yönelik olumsuz etkiler bırakabilir”

Utangaç olmak kişinin sosyal yaşama uyum sağlamasını, başka insanlarla olan iletişimini ve ilişkilerini, eğitim hayatını, okul başarısını ve ileride iş yaşamını olumsuz yönde etkiler. Okul öncesi dönemde utangaçlık belirtileri gösteren çocuğun özgüven ve sosyal becerilerinin gelişmesini sağlamak amacıyla destek alması, yetişkin yaşamında sosyal açıdan daha uyumlu bir birey olmasını sağlar. Yaşadığı zorluklar nedeniyle destek almayan çocukların yetişkin yaşamlarında da utangaçlıkları devam eder. Bununla birlikte yeniliklere ve değişikliklere açık olmayan, vereceği kararlar karşısında kararsız kalan bireyler olurlar. Bu yüzden de anne-baba desteğiyle küçük yaşta bu duygunun üzerlerinden atılması gerekir.