Mininin dünü, bugünü, yarını

Çağla Bingöl

Quant bu konuda tek değildir aslında çünkü Manş Denizi'nin diğer ucunda, Paris'te dönemin gelecek vadeden moda tasarımcılarından André Courrèges de kendisiyle aynı dönemde, hatta Quant'tan çok daha önce mini eteği icat ettiğini söylüyordu. Ama mini ismini bu kısacık eteğe Quant'ın verdiği kesindi. Çünkü o dönem sevimli tasarımı ile popülerleşen Mini Cooper arabadan esinlenerek vermişti adını. Mini ona göre genç, optimist, liberal ve flörtözdü. Tüm bu anlatım da 1960'ların hedonizmi merkeze alan gençlik hareketi Swinging London'a çok uyuyordu.

Aslında birçok moda akımı gibi ortak bilincin yarattığı bir tasarımdı mini etek. Çünkü ilhamını savaş sonrası dönemin özgürlükçü ruhundan alıyordu ve patlaması an meselesiydi. Ayrıca moderndi ve 50'lerde baş gösteren fütüristik akımda kadınların uzay kostümü olarak tescillenmişti. Jetgiller çizgi dizisindeki anne karakteri ve Amerika'da gösterilen Space Patrol dizisinin kadın oyuncuları mini etek giyiyorlardı ve çok modern görünüyorlardı. Mary Quant, 1960'ların başında Londra'da bir fenomen haline gelen Bazaar isimli butiğini açtığında aslında ilhamını sokaktan alıyordu ve Londra'daki Kings Road, Chelsea, Carnaby Street gibi dönemin revaçta alışveriş bölgelerinde gezen kızların çok azı mini etekleri deniyordu.

Mini eteğin yaratıcısı Mary Quant

Sokak Protestolarının Baş Kahramanı Miniler
Deniyorlardı çünkü o dönem için bu kadar kısa bir etek giymek çok büyük cesaret gerektiriyordu. Quant, o günlere geri dönüp baktığında, zaman zaman sabah işine giden orta yaşta adamların bile Bazaar'ın vitrinine tepki gösterdiğini, bu tepkilerin bazen taş atacak kadar ileri gittiğini anlatıyor. Sonunda genç kadınlar aldıkları tepkileri özgürlüklerine vurulmaya çalışılan bir zincir olarak görüp, mini eteği iyice sahiplendiler. Bu grubun öncülüğünü dönemin poster çocuklarından Twiggy, Eddie Sedgwick, Jean Shrimpton ve Marianne Faithfull gibi isimler üstlendi ve mini etek çok geçmeden diğer modaevlerinin de podyumlarında yer bularak bir moda demirbaşı olarak tescillendi.

Kadınlar miniyi o kadar sahiplendiler ki; Dior o dönem defilesinde bu etek boyunu pas geçince, kendini British Society for the Protection of Mini Skirts olarak tanımlayan İngiliz bir kadın aktivist grubu modaevi önünde, "Mini Skirts Forever" yazılı pankartları ile markanın seçimini protesto etti. Çünkü mini etek artık fenimist bir hakka dönüşmüştü ve kadınlar ellerinden alınmasına tahammül edemiyorlardı.

Kısa süre sonra Yves Saint Laurent ünlü Mondrian elbise ile çıkış yaparken, tüm zamanların en önemli moda ikonlarından biri olarak gösterilen Jackie Kennedy de 1968 yılında Yunan Armatör Onasis ile evlenirken mini etekli bir gelinlik tasarımı tercih etti. Zira bu etek, o dönem tüm dünyadaki özgürlükçü kız kardeşlere bir selam çakmak anlamına geliyordu.

Fakat 60'ların sonunda dünya yeni bir savaş dalgası ile sarsıldı. Vietnam'ın yarattığı ağır psikoloji ile o hedonist, mutlu, özgürlükçü hava yerini nostalji dalgasına bıraktı ve etek boyları hissedilir ölçüde, yerleri süpürecek kadar uzadı tekrar.

Mini Etek Endeksi
Ekonomistler bazı dönemlerde moda trendleri ile finansal dünyada olanları karşılaştırır ve bir korelasyon kurarlar. Bunların en ünlüsü ruj endeksi olurken, birkaç sıra altında da çok eskilerde, 1926 yılında akademisyen George Taylor tarafından ortaya koyulan etek boyu endeksi yer alıyor. Teoriye göre ekonominin iyi gittiği dönemlerde etek boyları kısalıyor. Bunun için 1920'lerdeki parlak ekonomiyi ve o yıllarda 'Flapper' kızların kısalan etek boylarını örnek gösteriyor. 1960'lar da yine böyle bir dönemdi.

Çünkü savaş yıllarının dar boğazı arkada kalmış, hatta yeni düzenin yarattığı ekonomik başarı Avrupa ve Amerika'da insanları refaha kavuşturmuştu. 1980'lerinse bu anlamda 60'lardan farkı yoktu. Dallas'ta ve dünyanın birçok yerinde oluk oluk akan petrol kuyuları, globalleşmeye başlayan ticari ağlar ve borsanın yeni yatırım alanı olarak ortaya çıkması zenginliğin tekrar çoğalmasını sağlıyordu. Bu defa iş hayatında, özellikle karar verici konumda yer alan kadın, geniş omuzlu, güç timsali ceketlerini mini etek seksapeli ile tamamladı. Paris Hilton ve takipçileri daha da minisini istediler ve bu dönem mikro mini akımına şahit olduk.

Mary Quant tasarımı şortuyla bir model, 1971

Yeni Dönem ve Mini Etek
Bugün, mini etek 1960'lardaki sembolik statüsünden uzak şüphesiz. Her sezon trendleri incelerken başka herhangi bir parça gibi eteklerin boylarından bahsediyoruz. Bu alışılmış parçanın giyim yeri ve yaş aralığı da oldukça genişledi. Hem ofiste hem de sosyal hayatta kadınlar belli bir kalıba sıkıştırılmadan mini etek giyiyorlar. Ya da giyiyorlardı diyelim. Çünkü 2016 yılında Hollywood'dan çıkarak tüm dünyayı saran #metoo akımı alışılmış giyim kodları üzerinden tüm endüstriyi yeniden düşünmeye itti. Kadınlar cinsel istismar, ayrımcılık, eşitsizlik gibi toplumsal sorunlar için ayaklanırken, giyim konusunda biraz daha muhafazakarlaştılar. Bu onların, "Giydiğime bakma, bana bak" deme biçimleriydi. Modaevleri de onların bu yeni konfor arayışına destek oldular. Fakat bu aslında sıcağı sıcağına, ilk olay anının reaksiyonuydu.

2019 Yazında Mini Etek Yine Sahnede
2019 yazında mini etek yeniden podyumlarda yerini alıyor. Bir dönem kozalarına gizlenip, düşünmeye çekilen kadınlar daha güçlü bir imajla geri dönüyorlar. Böylece özgürlüğün amansız temsilcisi mini etek de geri dönüyor. Bu sezon her ne kadar bisikletçi taytları ile rolleri bölüşmek zorunda kalsa da, mini etek 80'lerin ve 90'ların bir türlü peşimizi bırakmadığı yeni dönemde birçok farklı trend ile diyalog halinde olacak.

Sportif ve sağlıklı vücudun yüceltildiği yeni bodycon trendine uygun olarak Calvin Klein ve Louis Vuitton'da, 60'lardan ilham alan Prada'da, Ricardo Tisci'in ilk Burberry koleksiyonunda ve Hedi Slimane'ın trendler ne olursa olsun koleksiyonundan eksik olmayan rocker chic tarzında mini etekleri görüyoruz. Yani bu sezon farklı yönlere hitap eden ama kendine güvenden ödün vermeyen mini etekler yine bizimle.

MİNİ RUHU